Μήλο

Η μηλιά (Malus domestca) είναι ένα από τα πιο δημοφιλή οπωροφόρα δέντρα παγκοσμίως και κυρίως στις εύκρατες και βόρειες περιοχές.

Καλλιεργείται κυρίως σε υγρές και ψυχρές περιοχές. Η μηλιά είναι ανθεκτική στις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες. Προτιμά τις παραθαλάσσιες και παραλίμνιες περιοχές, όπως και τα δροσερά καλοκαίρια για να μειωθεί ο κίνδυνος πιθανών ζημιών λόγω παγετών και να δώσει μήλα υψηλής ποιότητας. Η Κίνα και οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι οι κύριοι παραγωγοί μήλων. Υπάρχουν χιλιάδες ποικιλίες αυτού του φρούτου. Από την κόκκινη μηλιά προέρχονται τα περισσότερα μήλα. Η ποικιλία Red Delcous είναι από τις πιο διάσημες ποικιλίες κόκκινων μήλων.

Yπάρχουν όμως και χιλιάδες άλλες ποικιλίες που δίνουν καρπούς διαφόρων χρωμάτων, όπως κίτρινα, πράσινα κ.ά., αλλά και διάφορων σχημάτων όπως σφαιρικά, κωνικά, επιμήκη κ.ά. Το δέντρο αυτό είναι φυλλοβόλο, μεγάλου μεγέθους (8-12 m) και ανήκει στην οικογένεια των Ροδοειδών (Rosaceae). Ανθίζει την άνοιξη και οι καρποί του συλλέγονται το φθινόπωρο. Στην Ελλάδα καλλιεργείται κυρίως στη Μαγνησία, στη Λάρισα, στην Καστοριά, στην Ημαθία, στην Πέλλα, στην Αρκαδία και στη Λάρισα.

Το μήλο είναι πλούσια πηγή θρεπτικών συστατικών. Περιέχει 86% νερό, 14% υδατάνθρακες από τα οποία 10% σάκχαρα και 2,4% ίνες, λίπη 0,17%, πρωτεΐνη 0,3%, βιταμίνες: Α, C, Ε, Β2, Β6, φυλλικό οξύ,  βιοτίνη, βιταμίνη K, μηλικό οξύ, κάλιο, μαγγάνιο, σίδηρο, χαλκό, φώσφορο. Είναι πλούσιο σε πολυφαινόλες. Η φλούδα του πρέπει να καταναλώνεται κι αυτή, γιατί περιέχει μεγάλο ποσοστό των φυτικών ινών, αντιοξειδωτικών και φλαβονοειδών (επικατεχίνη), όπως επίσης και σχεδόν το μισό της περιεκτικότητας της βιταμίνης C. Επίσης μειώνει την κακή χοληστερόλη. Δίνει 52 θερμίδες ανά 100 γραμμάρια μήλου.

Τα Οφέλη του

Η μηλιά λοιπόν είναι ένα πολύ σημαντικό οπωροφόρο δέντρο με σημαντική παραγωγή στη συνολική παγκόσμια παραγωγή φρούτων. Υπάρχουν χιλιάδες ποικιλίες μήλων. Κάθε ποικιλία δίνει και διαφορετικό καρπό με ξεχωριστά χαρακτηριστικά (χρώμα, γεύση, άρωμα κ.ά.). Δεν είναι μόνο η κόκκινη μηλιά που έχει διάφορα οφέλη για τον άνθρωπο. Οι υπόλοιπες ποικιλίες (κίτρινες, πράσινες κ.ά.) δίνουν μήλα με εξίσου ιδιαίτερα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά, πολλά θρεπτικά συστατικά, βιταμίνες και πολλές ευεργετικές ιδιότητες για τον ανθρώπινο οργανισμό.

Ιστορία

Η μηλιά κατάγεται από την περιοχή νότια του Καυκάσου. Στην Ασία και στην Ευρώπη καλλιεργούσαν από την αρχαιότητα. Το μήλο ήταν γνωστό και στους Αρχαίους Έλληνες και Ρωμαίους, σύμφωνα με αναφορές του Θεόφραστου, του Ηρόδοτου, του Ησίοδου κ.ά.

Πολλοί είναι αυτοί που αναρωτιούνται ποια είναι τα καλύτερα μήλα. Γενικότερα είναι αποδεκτό ότι όσο πιο κόκκινο είναι, τόσο καλύτερο είναι για να καταναλωθεί, λόγω των υψηλότερών του συγκεντρώσεών σε πολυφαινόλες. Παρ’ όλα αυτά όμως, τα μήλα κάθε ποικιλίας έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά. Ανάλογα με την επιθυμητή χρήση τους αποτελούν την καλύτερη επιλογή για την κάθε περίσταση, π.χ. τα κίτρινα είναι ιδανικά για γλυκές παρασκευές, τα πράσινα για να συνοδεύουν πιάτα και τα κόκκινα δεν ενδείκνυνται για ψήσιμο.

Χωρίζονται σε διάφορες κατηγορίες ανάλογα με το χρώμα τους (κόκκινα, πράσινα, κίτρινα), την οξύτητα του χυμού τους (γλυκά, ξινά, ενδιάμεσα), την εποχή ωρίμανσης (μήλα Σεπτεμβρίου, όπως αυτά που προέρχονται από την κόκκινη μηλιά της ποικιλίας Red Delcous, θερινά και φθινοπωρινά). Κάποιες από τις κυριότερες ποικιλίες παρουσιάζονται παρακάτω:

Red Delcous
Πρόκειται για κόκκινη μηλιά που προέρχεται από το Περού με μεγάλα ομοιογενή, σε σχήμα σφαιρικό-επίμηκες, έντονα κόκκινα, γλυκά, τραγανά μήλα και κάποιες φορές με πυκνές ραβδώσεις. Η σάρκα τους είναι συνεκτική, γλυκιά, χυμώδης και αρωματική. Ωριμάζουν κατά τις πρώτες εβδομάδες του Σεπτεμβρίου. Δεν ενδείκνυνται για μαγείρεμα, γιατί μαλακώνουν και χάνουν γρήγορα το χρώμα τους όταν ψήνονται. Σε γλυκά χρησιμοποιούνται με πολύ καλό αποτέλεσμα δίνοντας υπέροχη γεύση.

starking
Πρόκειται ίσως για την πιο διαδεδομένη ποικιλία, η οποία έχει καρπούς μεγάλου μεγέθους, σχήματος σφαιρικού-επίμηκες και παχύ κόκκινο ή κίτρινο φλοιό με έντονες κόκκινες ραβδώσεις και συνεκτική, γλυκιά, χυμώδη, λευκοκίτρινη και αρωματική σάρκα. Ωριμάζουν κατά τις δύο τελευταίες εβδομάδες του Σεπτεμβρίου έως τα μέσα Οκτωβρίου. Είναι κατάλληλα για να χρησιμοποιηθούν στην παρασκευή γλυκών.

Fuj
Πρόκειται για κόκκινη μηλιά που προέρχεται από την Κίνα, με μεσαία έως μεγάλα, τραγανά, χυμώδη, κόκκινα-ροζ μήλα με έντονη γλυκιά γεύση και μέτρια παχύ φλοιό. Οι καρποί της ποικιλίας αυτής συλλέγονται στις αρχές Οκτωβρίου.

Gala
Πρόκειται για ποικιλία που προέρχεται από τη Νέα Ζηλανδία και έχει μικρά έως μεσαίου μεγέθους, γλυκά, τραγανά, χυμώδη, συνήθως κόκκινα με κάποια κιτρινοπράσινα μέρη στον παχύ φλοιό τους μήλα, με κιτρινωπή-λευκή σάρκα. Αυτά συλλέγονται τον Αύγουστο.

Jonagold
Πρόκειται για ποικιλία που προέρχεται από τη Νέα Υόρκη με ζουμερά, συνεκτικά, τραγανά, αρωματικά, γλυκόξινης γεύσης, μέτριου μεγέθους, σχήματος σφαιρικού, ελαφρά πλακέ μήλα, εξαιρετικής ποιότητας με λείο κίτρινο φλοιό.  Χρησιμοποιούνται σε πίτες ή τάρτες. Οι καρποί της ποικιλίας αυτής ωριμάζουν περί τα μέσα Σεπτεμβρίου.

Granny Smth
Πρόκειται για ποικιλία που προέρχεται από την Αυστραλία με τραγανά, γλυκόξινα, χυμώδη, μεσαίου έως μεγάλου μεγέθους, σφαιρικά-κωνικά πράσινα μήλα με παχύ βαθυπράσινο φλοιό με λευκά φακίδια και συνεκτική, λευκή σάρκα. Αυτή η ποικιλία συλλέγεται το τρίτο δεκαήμερο του Οκτωβρίου.

Φιρίκι πρώιμο
Πρόκειται για ποικιλία που βρίσκεται σε ορεινές και ημιορεινές περιοχές της Ελλάδας. Το φιρίκι πρωτοεμφανίστηκε στο Πήλιο και πρόκειται για φρούτο μικρού έως μέτριου μεγέθους, σχήματος κουλουροωοειδές και υπόξινης γεύσης, με συνεκτική, λευκοκίτρινη σάρκα και με ιδιαίτερη αντοχή στις ασθένειες. Τα φιρίκια συγκομίζονται τον Οκτώβριο.

Στη χώρα μας υπάρχουν μήλα Προστατευόμενης ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) και Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ). Τα μήλα Ζαγοράς Πηλίου και τα Ντελίσιους Πιλαφά Τριπόλεως είναι ΠΟΠ. Το μήλο Καστοριάς είναι ΠΓΕ.

Μήλα Ζαγοράς Πηλίου
Πρόκειται για ποικιλία από τον Αγροτικό Συνεταιρισμού Ζαγοράς. Τα μήλα Ζαγοράς Πηλίου είναι κατά κύριο λόγο ποικιλίας Starkng, με βαθύ κόκκινο χρώμα, πολύ σκληρά, λαμπερά, σχήματος σφαιρικού-επίμηκες (μασουράτο), υπέροχης γεύσης, εξαιρετικής ποιότητας και υψηλών προδιαγραφών. Η σάρκα τους είναι χυμώδης, λευκοκίτρινη με λεία και κηρώδη υφή. Η συγκομιδή τους ξεκινά περίπου στις 20 Σεπτεμβρίου και ολοκληρώνεται περίπου στα μέσα Οκτωβρίου.

Μήλα Ντελίσιους Πιλαφά Τριπόλεως
Πρόκειται για ποικιλία με μεγάλα, σφαιρικού-επίμηκες σχήματος, κόκκινο-χρυσαφί μήλα. Έχουν ελαφρώς υπόξινη γεύση, όχι ιδιαίτερα γυαλιστερά, με συνεκτική, αρωματική σάρκα και μοναδική γεύση. Η ποικιλία έφτασε στην Τρίπολη από τον επαναπατριζόμενο Ελληνοαμερικανό Ηλία Πιλαφά. Έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες και πολυφαινόλες. Η συγκομιδή τους αρχίζει στα μέσα Οκτωβρίου.

Μήλα Καστοριάς
Πρόκειται για καρπούς που προέρχονται από κόκκινες ή κίτρινες ποικιλίες. Δίνουν σκληρά, αρωματικά μήλα με χυμώδη σάρκα και υπέροχη γεύση που καλλιεργούνται στην ομώνυμη περιοχή. Η συγκομιδή αρχίζει περί τα μέσα Σεπτεμβρίου και διαρκεί περίπου ως τα μέσα Οκτωβρίου.

Κατά την αγορά, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να μην υπάρχουν χτυπήματα και κοψίματα, ώστε να μειωθούν οι πιθανότητες εισχώρησης φυτοφαρμάκων στο εσωτερικό τους. Προτού επίσης καταναλωθούν πρέπει να πλένονται με άφθονο νερό. Μπορούν να διατηρηθούν σε θερμοκρασία περιβάλλοντος σε δροσερό, ξηρό και σκοτεινό μέρος αν πρόκειται να καταναλωθούν μέσα σε δύο εβδομάδες, αλλιώς καλό είναι να τοποθετηθούν στη συντήρηση. Τα μήλα στο ψυγείο θα πρέπει να τοποθετούνται σε σακούλες με τρύπες ή ανοίγματα, ώστε να μην εμποδίζεται η κυκλοφορία του αέρα σε αυτά και να απομακρύνεται το αιθυλένιο που παράγεται και το οποίο επιταχύνει την ωρίμανσή τους.

Το μήλο χρησιμοποιείται για πάρα πολλές γλυκές παρασκευές όπως μαρμελάδες, chutney μήλου, κέικ μήλου, στρούντελ, μηλόπιτα, τάρτα μήλου, κομπόστες, γλυκό του κουταλιού. Μπορούν επίσης να συνδυαστούν σε αλμυρά πιάτα δίνοντας γεύση στα κρεατικά μας.  Μπορούν επίσης να βρίσκονται σε κομματάκια σε smoothes και χυμούς ή ακόμα να ψηθούν και να συνδυαστούν με κανέλα. Επίσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν και ως ροφήματα και ποτά, όπως ο μηλίτης, ο χυμός μύλου, η sangra, μπράντι με μήλα κ.ά. ή και να χρησιμοποιηθεί σε διάφορα κοκτέιλ.