Οι Αρχαίοι Έλληνες και το κρασί

To κρασί, όπως είδαμε, πρώτη φορά φτιάχτηκε στην Ανατολή, κάπου στο Βόρειο Ιράν. Από εκεί πέρασε στη Μεσοποταμία και την Αίγυπτο. Ωστόσο αν και αυτοί οι αρχαίοι λαοί έφτιαχναν το κρασί τους, από τις μαρτυρίες φαίνεται πως απολάμβαναν περισσότερο ένα άλλο ποτό, την μπύρα, και δεν συνδέσαν τόσο πολύ τον πολιτισμό τους με την οινοποσία. Αν ένας λαός συνέδεσε τον πολιτισμό του με το κρασί αυτός ήταν ο αρχαίος ελληνικός και φυσικά αργότερα ο ρωμαϊκός. Για τους Έλληνες το κρασί ήταν μια σπουδαία υπόθεση, ο θεός του κρασιού, ο Διόνυσος, ήταν ένας από τους σπουδαιότερους θεούς και οι γιορτές του, ήταν τόσο δημοφιλείς, που στοιχεία τους έχουν επιβιώσει στα έθιμα του καρναβαλιού που έχουμε ακόμη και σήμερα.

Οι Έλληνες συνέδεσαν με το κρασί πολλά στοιχεία του πολιτισμού τους. Παρακαλούσαν τους θεούς τους χύνοντας κάτω λίγο κρασί, το θέατρο γεννήθηκε στις γιορτές που τιμούσαν τον θεό του Κρασιού, πολλά από τα όμορφα διακοσμημένα πήλινα αγγεία που θαυμάζουμε σήμερα στα Μουσεία, είχαν κατασκευαστεί για να πίνουν οι παρέες τις βραδιές των κρασοκατανύξεων. Σε εκείνες τις βραδιές των κρασοκατανύξεων, στα συμπόσια, όπως τα έλεγαν, τραγουδούσαν τραγούδια του κρασιού και του έρωτα, γραμμένα από ποιητές σαν τον Αλκαίο και τον Ανακρέοντα, ενώ οι χαλαρές συζητήσεις των φίλων μπορούσαν να καταλήξουν σε σπουδαίες φιλοσοφικές συζητήσεις. Μια τέτοια βραδιά κρασοκατάνυξης μας διέσωσε κι ο Πλάτωνας στο “Συμπόσιο”, όπου μια αθηναϊκή παρέα, με πρώτο τον Σωκράτη, συζήτησε για την μεγαλύτερη δύναμη του σύμπαντός, τον Έρωτα.

Έχοντας στο νου μας τα παραπάνω μπορούμε να κατανοήσουμε μια βασική αντίληψη που είχαν οι αρχαίοι για το κρασί και φυσικά τις αντιλήψεις τους για την οινοποσία. Οι αρχαίοι πίστευαν πως το κρασί δεν είναι απλά ένα ποτό, αλλά ένα σύμβολο του πολιτισμού. Η ιστορία του Οδυσσέα με τον Κύκλωπα είναι χαρακτηριστική. Οι άγριοι Κύκλωπες δεν ζουν σε πόλεις και δεν γνωρίζουν να καλλιεργούν το αμπέλι και να φτιάχνουν το κρασί. Όπως είναι αναμενόμενο οι Κύκλωπες δεν γνωρίζουνε ποιος είναι ό σωστός τρόπος για να πίνει κανείς. Αυτή την άγνοιά εκμεταλλεύεται κι Οδυσσέας και τυφλώνει τον Πολύφημο, γλιτώνοντάς αυτόν και τους συντρόφους του. Είναι φανερό, λοιπόν, ότι ο τρόπος που κάποιος έπινε το κρασί του αποτελούσε για τους Έλληνες δείγμα του πολιτιστικού του επιπέδου. Έτσι δεν είναι τυχαίο που στον Ηρόδοτο φαίνεται περίεργος ο τρόπος με τον οποίο έπιναν κρασί οι Σκύθες. Οι Σκύθες έπιναν υπερβολική ποσότητα κρασιού, και μάλιστα χωρίς να το έχουν αναμίξει με νερό, μονάχα σε κάποιες τελετουργίες τους το αναμείγνυαν με αίμα.
Οι Έλληνες, όμως, θεωρούσαν πως το κρασί, έπρεπε να καταναλώνεται με μέτρο και πάντοτε αναμεμειγμένο με νερό και για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούσαν μεγάλα αγγεία, τους κρατήρες. Συχνά μέσα στο κρασί τους έβαζαν και διάφορα βότανα, κριθάρι, μέλι ή ακόμα και τυρί, φτιάχνοντας έτσι ένα είδος κοκτέιλ, τον κυκεώνα. Μονάχα σε μια περίπτωση το κρασί καταναλωνόταν ανόθευτο, όταν βούταγαν μέσα το ψωμί τους για να το φάνε σαν πρόγευμα. Από αυτή τη μαρτυρία κάποιοι υποθέτουν πως το αρχαίο κρασί ήταν αρκετά πηχτό, σαν την θρεψίνη, και για αυτό ήταν αδύνατο να το πιει κανείς ανέρωτο χωρίς συνέπειες.

Η συνήθεια των αρχαίων να νερώνουν το κρασί τους έχει αποτυπωθεί στην γλώσσα μας σήμερα. Όπως όλοι γνωρίζουμε η αρχαία λέξη για το κρασί είναι οίνος, και την χρησιμοποιούμε ακόμα και σήμερα σε λέξεις, όπως η οινοποσία και το οινόπνευμα. Ο οίνος που είχε αναμιχθεί με νερό ονομαζόταν κεκραμμένος σε αντιδιαστολή με τον άκρατο, τον ανέρωτο οίνο. Σιγά σιγά, ο κεκραμμένος οίνος έχασε τη δεύτερη λέξη και η λέξη που τον προσδιόριζε μετατράπηκε σε κρασί. Έτσι ακόμα και σήμερα λέμε, χωρίς να το καταλαβαίνουμε, πως πίνουμε το κρασί μας νερωμένο.
Αφού μιλήσαμε για την θέση που είχε το κρασί στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και την καθημερινότητα των Ελλήνων, στο επόμενο άρθρο μας θα μιλήσουμε για τα είδη και τους τρόπους παρασκευής των αρχαίων κρασιών. Σας περιμένουμε, λοιπόν, να μας ακολουθήσετε σε αυτό το ταξίδι στο χρόνο!