Ποιοι είναι οι λόγοι που οδηγούν στην παιδική παχυσαρκία
Η παιδική παχυσαρκία είναι ένα θλιβερό φαινόμενο που τα τελευταία χρόνια έχει πάρει διαστάσεις επιδημίας σε όλο το δυτικό κόσμο και φυσικά και στη χώρα μας. Η αιτιολογία της παιδικής παχυσαρκίας είναι πάρα πολύ σύνθετη, δηλαδή οι λόγοι που οδηγούν ένα μεγάλο ποσοστό από τα παιδιά μας στην παχυσαρκία είναι, δυστυχώς, πολλοί και αποτελούν αντικείμενο επιστημονικής έρευνας. Για να μπορέσουμε να προσεγγίσουμε το φαινόμενο και να εντοπίσουμε τους τρόπους αντιμετώπισής του, αλλά και για να αποκτήσουμε μια σφαιρική εικόνα γύρω από το πρόβλημα, θα κάνω μια γρήγορη αναφορά στις βασικές αιτίες του.
Είναι γεγονός, ότι ακόμη στην κουλτούρα του λαού μας επικρατεί η άποψη, «παχύ παιδί = γερό παιδί», ενώ «αδύνατο παιδί = φιλάσθενο και ελλιπούς ανάπτυξης παιδί».
Ένας βασικός λόγος λοιπόν είναι ότι εμείς οι ίδιοι προσπαθούμε να ταΐσουμε τα παιδιά μας, ώστε να παχύνουν και να είναι υγιή, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις μας. Τα πράγματα, βέβαια, είναι περίπου αντίστροφα, αν φανταστούμε ότι με το να ταΐσουμε το παιδί μας πιο πολύ απ’ ότι χρειάζεται, μετά την ηλικία των 4 ετών, το προετοιμάζουμε για παχύ ενήλικα, αφού στα πρώτα χρόνια της ζωής του ανθρώπου δεν έχουμε μόνο υπερτροφία (πολλαπλασιασμό) των λιποκυττάρων του, αλλά και υπερπλασία τους.
Σκεφτείτε ότι σύμφωνα με τις πρόσφατες εκτεταμένες έρευνες του Πανεπιστημίου του Σαν Φρανσίσκο (UCSF), το 70% των παχύσαρκων εφήβων γίνονται παχύσαρκοι ενήλικες με όλες τις συνέπειες και τις επιπτώσεις στο σύνολο της υγείας τους. Το άμεσο ρίσκο για τη βιολογική υγεία του παχύσαρκου εφήβου περιλαμβάνει πιθανότητες υπερλιπιδαιμίας – αναπνευστικών και ορθοπεδικών προβλημάτων, καθώς και ορμονικά προβλήματα κυρίως στα κορίτσια. Φυσικά, θα ήμουν ελλιπής αν δεν έκανα αναφορά στη ψυχική υγεία του παχύσαρκου παιδιού – εφήβου, όπου τα προβλήματα είναι εντονότερα, αφού είναι γνωστή η μη αποδοχή του από το σύνολο της κοινωνίας, είτε αυτό λέγεται φίλοι, συμμαθητές, δάσκαλοι, εργοδότες ή ακόμη και γονείς.
Αλλά ας ξαναγυρίσουμε στις βασικές αιτίες που προκαλούν την παιδική – εφηβική παχυσαρκία. Σημαντικότατο ρόλο, φίλοι μου, παίζει το περιβάλλον του παιδιού και το μοντέλο γονιός που του δίνουμε. Συγκεκριμένα, όταν ένα παιδί βρίσκεται ανάμεσα σε παχύσαρκους γονείς, περνάει μια εντύπωση μέσα του, που λέει ότι παχύς άνθρωπος και παχυσαρκία είναι κάτι φυσιολογικό. Έτσι, δεν προσπαθεί να διορθώσει τίποτα στον τρόπο ζωής του, που θα το βοηθήσει να χάσει βάρος.
Πολύ σπουδαίο επίσης, είναι και το διατροφικό περιβάλλον που υπάρχει στο σπίτι, όταν δηλαδή βρίσκονται ανά πάσα στιγμή διαθέσιμα ακατάλληλα φαγητά (γλυκά, τηγανητά, αλλαντικά, σοκολάτες, παρασκευασμένα σκευάσματα κ.λ.π.). Το παιδί, πρώτον έχει ένα συνεχή πειρασμό γεύσης, αλλά και, το χειρότερο, αποκτάει κακές διατροφικές συνήθειες, οι οποίες δυστυχώς, θα το ακολουθούν σε όλη την υπόλοιπη ζωή του. Ακόμη, το φαγητό που γίνεται από ανία μπροστά στην τηλεόραση, αλλά και ο καταιγισμός διαφημιστικών μηνυμάτων ακατάλληλων ειδών διατροφής, όταν το παιδί τρώει μπροστά στην τηλεόραση, επιδρά δυσμενώς στο σύνολο της διατροφής του όσον αφορά την ποσότητα, αλλά και την ποιότητα της τροφής του.
Άφησα για το τέλος έναν από τους πιο σημαντικούς παράγοντες, οι οποίοι οδηγούν στην παχυσαρκία τα σημερινά παιδιά, την καθιστική ζωή. Οι σημερινές απαιτήσεις που έχει η ζωή από τα παιδιά μας δεν τους αφήνουν χρόνο για φυσική δραστηριότητα, σπόρ και αθλητισμό. Είναι ό,τι χειρότερο μπορεί να συμβεί σε ένα παιδί που έχει πρόβλημα βάρους. Όταν οι απαιτήσεις του παιδιού για ενέργεια είναι μικρές λόγω του καθιστικού τρόπου ζωής του, τότε οι ελπίδες μας για να αντιστρέψουμε την τάση που έχει για παχυσαρκία είναι ελάχιστες.
Αυτά, σαν μια πολύ μικρή προσέγγιση στις αιτίες που προκαλούν ένα τεράστιο και πολυσύνθετο πρόβλημα που λέγεται παιδική παχυσαρκία και απειλεί τα παιδιά μας με ολέθριες συνέπειες.
Πως μπορεί να αποφευχθεί και να αντιμετωπιστεί αυτό το φαινόμενο
Είναι γεγονός, λοιπόν, πως η παιδική παχυσαρκία είναι ένα σοβαρότατο πρόβλημα στην εποχή μας. Τώρα, θα ήθελα να μιλήσουμε αποκλειστικά και μόνο για τον τρόπο που μπορούμε να την προλάβουμε αλλά και για τον τρόπο που μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε αν έχει ήδη συμβεί.
Πρέπει όλοι εμείς οι ενήλικες να συνειδητοποιήσουμε ότι το διατροφικό περιβάλλον του 21ου αιώνα, στο οποίο είναι ασφαλώς εκτεθειμένα τα παιδιά μας, είναι πλήρως ακατάλληλο. Χωρίς να θέλω να κινδυνολογώ θα μπορούσα να ισχυριστώ ότι το 80% των τροφών που βρίσκονται σε ένα κοινό σούπερ-μάρκετ είναι ακατάλληλα για τη διατροφή των παιδιών και των εφήβων.
Έχει υπολογιστεί από έρευνες, τις οποίες έχει διεξάγει το Ερευνητικό Τμήμα Παιδικής και Εφηβικής Παχυσαρκίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Σαν Φρανσίσκο, ότι από το σύνολο των προσλαμβανομένων θερμίδων των παιδιών και των εφήβων στο δυτικό κόσμο, το 50% προέρχεται από θερμίδες λίπους. Και φυσικά, δεν θα έπρεπε να ξεπερνά το 25-30%.
Επίσης, οι κυτταρικές ίνες που προσλαμβάνει ο μέσος όρος των παιδιών μας, είναι λιγότερες από 4-5 γρ., ενώ θα έπρεπε να πλησιάζει τα 20-25 γρ. Η πρόσληψη της ζάχαρης και των απλών σακχάρων (μονοσακχαρίτες) είναι πολύ υψηλότερη απ’ ότι προτείνει το Συμβούλιο Υγείας και Διατροφής των ΗΠΑ. Και φυσικά, ένα μεγάλο μέρος της διατροφής των παιδιών μας προέρχεται από προπαρασκευασμένα και υπερεπεξεργασμένα προϊόντα.
Κάτω από αυτές τις διαπιστώσεις, καταλαβαίνουμε ότι το μέλλον της υγείας των παιδιών μας δεν είναι, ασφαλώς, και τόσο ευοίωνο.
Η απάντηση σε όλα αυτά μπορεί να προέλθει από μια πολύ προσεκτικά σχεδιασμένη διατροφή, η οποία δεν θα δημιουργήσει στο παιδί στερητικά σύνδρομα, αλλά θα διορθώσει εν γένει τον τρόπο διατροφής του, τις γευστικές του τάσεις και θα το οδηγήσει στις σωστές επιλογές.
Και για να γίνω πιο συγκεκριμένος, θα πρέπει να πω, ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος ένα παχύσαρκο παιδί να το υποβάλλουμε σε δίαιτες πείνας και δυστυχίας.
Απεναντίας, δίαιτες τέτοιου είδους είναι πλήρως ακατάλληλες για οποιονδήποτε άνθρωπο, πόσο μάλλον για ένα παιδί μικρής ή και εφηβικής ηλικίας.
Το παιδί και ο έφηβος πρέπει, αντίθετα, να βελτιώσουν τον τρόπο διατροφής τους χωρίς να στερηθούν ιδιαίτερα κανένα γκρουπ τροφών (ζυμαρικά, γαλακτοκομικά, κρεατικά, λαχανικά, φρούτα), κανένα θρεπτικό συστατικό (υδατάνθρακες, πρωτεΐνες και λίπη) και κανένα από τα ιχνοστοιχεία (βιταμίνες και μέταλλα). Στην ερώτηση πως μπορούν να χάσουν βάρος τρώγοντας από όλα, η απάντηση είναι: μειώνοντας την πρόσληψη των λιπαρών, της ζάχαρης και γενικά των θερμίδων από το σύνολο της διατροφής τους.
Αν, λοιπόν, αντικαταστήσουμε τα ολόπαχα γαλακτοκομικά (γάλα, τυρί, γιαούρτι) με χαμηλών λιπαρών ή άπαχα γαλακτοκομικά, τα γλυκά που καταναλώνουν κατά την διάρκεια της ημέρας με φρούτα και χυμούς, τα τηγανιτά φαγητά με ψητά ή βραστά, τα ολόπαχα κρεατικά με πουλερικά (κοτόπουλο, γαλοπούλα) και ψάρια. Ακόμα, τα άσπρα επεξεργασμένα άλευρα (μπισκότα, ψωμί, φρυγανιές κ.λ.π.) με ψωμί από μη επεξεργασμένα άλευρα (αλεύρι σικάλεως, οκτάσπορο, ολικής άλεσης, σόγιας, πολύσπορο) και φυσικά, μειώνοντας κατά το δυνατόν τις προσλήψεις τους σε αμιγή λιπαρά (λάδι, βούτυρο, μαργαρίνη), τότε μπορούμε να πούμε ότι έχουμε διορθώσει ένα μεγάλο μέρος της διατροφής τους.
Ασφαλώς, είναι γνωστό σε όλους μας, ότι τα παιδιά είναι επιρρεπή στους σύγχρονους γευστικούς πειρασμούς που τα περιτριγυρίζουν. Και βέβαια, εμείς δεν πρέπει να τους τα αποκλείσουμε τελείως από τη διατροφή τους. Ποτέ ένα παιδί δεν μπορεί να διατηρήσει έναν καλό τρόπο διατροφής χωρίς να έχει ορισμένα διαλείμματα, στα οποία θα μπορεί να απολαμβάνει ορισμένες από τις γνωστές και φυσικά ακατάλληλες τροφές τις οποίες έχουμε ήδη αναφέρει. Θα μπορούσα να πω, ότι κι αυτό είναι μέρος του σχεδίου μας για τη διόρθωση της διατροφής τους.
Αποκλείοντας πλήρως από τη διατροφή του παιδιού γεύσεις ιδιαίτερα αρεστές προς αυτό, το σπρώχνουμε στο να αποκτήσει έντονες βουλιμικές τάσεις και φυσικά, όπως καταλαβαίνετε, αυτό είναι το χειρότερο που μπορούμε να προσφέρουμε στο παιδί μας.
Ένας πολύ σημαντικός παράγοντας στην αντιμετώπιση της παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας είναι η άσκηση και η φυσική δραστηριότητα. Είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι τα παιδιά μας αντιμετωπίζουν το φάσμα της πλήρους καθιστικής ζωής. Αυτό σημαίνει ασφαλώς και μείωση των καταναλισκόμενων θερμίδων κατά τη διάρκεια της ημέρας. Στην περίπτωση που τα παιδιά δεν γυμνάζονται, η μεταβολική τους δραστηριότητα μειώνεται και φυσικά αποθηκεύουν πολύ πιο εύκολα λίπος στις λιπαποθήκες τους. Η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας και γενικά η άσκηση για τα παιδιά του 21ου αιώνα είναι αναμφισβήτητη ανάγκη. Τρεις φορές την εβδομάδα από μία ώρα κάθε φορά, είναι τόσο αναγκαίο όσο και η πρόοδός τους στα μαθήματα, τα αγγλικά και οπουδήποτε αλλού εμείς οι γονείς τα έχουμε αναγκάσει να δίνουν προτεραιότητα.
Προσπαθήστε λοιπόν, να εμφυσήσετε στο παιδί έναν υγιεινό και δραστήριο τρόπο ζωής για να προλάβετε τα προβλήματα, που με μαθηματική ακρίβεια θα παρουσιαστούν στην ψυχική και τη σωματική του υγεία αν οικειοποιηθεί αυτόν που θεωρούμε σήμερα ως “κανονικό” τρόπο ζωής, δηλαδή έναν καθιστικό και διατροφικά ακατάλληλο τρόπο.
