Ντομάτα: Διατροφική αξία – Ντομάτα: Ποικιλίες

Ιστορία της ντομάτας

Η ντομάτα κατάγεται από την Κεντρική Αμερική. Αρχικά χώρα καταγωγή της θεωρούνταν το Περού, αλλά σήμερα φαίνεται να προήλθε από το Vera Cruz-Puebla του Μεξικού. Στην Ευρώπη μεταφέρθηκε το 16ο αιώνα και μέχρι το 19ο αιώνα χρησιμοποιούταν μόνο ως καλλωπιστικό φυτό.

Μόλις το 1893 η ντομάτα χαρακτηρίστηκε από το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ ως λαχανικό. Η καλλιέργεια της ντομάτας στην Ελλάδα ξεκίνησε στην Αθήνα το 1818.

Σπορά και συγκομιδή της ντομάτας

Η ντομάτα μπορεί να μεταφυτευτεί, οπότε η φύτευση γίνεται στο θερμοκήπιο οποιαδήποτε χρονική περίοδο. Συνήθως όμως υπάρχουν δύο κύριες περίοδοι μεταφύτευσης.

• Η πρώτη είναι από μέσα Σεπτεμβρίου έως μέσα Νοεμβρίου, και η συγκομιδή των ντοματών γίνεται μέσα Δεκεμβρίου έως τέλος Ιουνίου.
• Η δεύτερη είναι από μέσα Ιανουαρίου έως μέσα Φεβρουαρίου, και η συγκομιδή των ντοματών γίνεται από αρχές Απρίλη έως τέλη Ιουνίου.

Γενικότερα, η συγκομιδή της ντομάτας αρχίζει περίπου 3-3,5 μήνες μετά τη σπορά ή 2-2,5 μήνες μετά την μεταφύτευση νεαρών φυτών ντομάτας στον κήπο, οπότε οι ντομάτες αποκτούν το τελικό τους μέγεθος και αρχίζουν να κοκκινίζουν. Όταν ο καρπός προορίζεται για την ντόπια αγορά συγκομίζεται σχεδόν ώριμος, ενώ όταν πρόκειται να εξαχθεί ή να μεταφερθεί σε μακρινές αγορές συγκομίζεται νωρίτερα.

Ντομάτα διατροφική αξία

Η ντομάτα περιέχει 93,5% νερό, 3% υδατάνθρακες, 2% ίνες, 0,5% πρωτεΐνες, 0,2% λίπος, 0,6% ανόργανα συστατικά φώσφορο, ιώδιο μαγνήσιο, μαγγάνιο σίδηρο και βιταμίνες Α, Β1, Β2, Β3, C, D, Κ. 100g νωπής ντομάτας παρέχουν 18 θερμίδες.

Οφέλη για την υγεία:

Αντιοξειδωτική δράση:
Το λυκοπένιο, η κόκκινη χρωστική της ντομάτας, έχει ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες

Ενυδατική:
Με 95% περιεκτικότητα σε νερό, η ντομάτα ενυδατώνει τον οργανισμό, ειδικά το καλοκαίρι.

Καλή για το δέρμα:
Η βιταμίνη C και το λυκοπένιο βοηθούν στην προστασία από τη φωτογήρανση και ενισχύουν τη σύνθεση κολλαγόνου.

Φιλική προς την καρδιά:
Το κάλιο και τα αντιοξειδωτικά συμβάλλουν στη ρύθμιση της πίεσης και στη γενικότερη καρδιαγγειακή υγεία.

Χαμηλή σε θερμίδες:
Ιδανική για δίαιτες ή ελαφριά γεύματα χωρίς να στερείσαι γεύση.

Ντομάτα: Ποικιλίες και τα υβρίδια ντομάτας

Υπάρχουν χιλιάδες ποικιλίες (πάνω από 12000) και υβρίδια ντομάτας. Η μεγάλη πλειοψηφία των ντοματών είναι κόκκινες. Υπάρχουν όμως και σε άλλα χρώματα, όπως κίτρινες, πράσινες, πορτοκαλί, μωβ.

Ο βασικότερος τρόπος κατηγοριοποίησης της ντομάτας είναι το μέγεθος. Οι ντομάτες χωρίζονται λοιπόν σε πολύ μικρές (cherry), μικρόκαρπες (cocktail), μεσόκαρπες και μεγαλόκαρπες.

Οι ντομάτες τύπου cherry έχουν πολύ μικρούς καρπούς βάρους 10-20g και διάμετρο μικρότερη από 3cm. Σε κάθε ταξικαρπία αναπτύσσονται πολλοί καρποί οι οποίοι ανάλογα με την ποικιλία συγκομίζονται σαν τσαμπί ή ένας-ένας μόλις ωριμάσουν.

Οι μικρόκαρπες ποικιλίες έχουν βάρος καρπού 60 -100g και διάμετρο 3-5 cm. Οι καρποί συγκομίζονται σαν τσαμπί ή ένας-ένας μόλις ωριμάσουν.

Οι μεσόκαρπες ποικιλίες έχουν καρπούς βάρους 100-150g και διάμετρο 5-8 cm. Έχουν ωοειδές σχήμα και συνήθως συγκομίζονται σαν τσαμπί.

Οι μεγαλόκαρπες ποικιλίες έχουν καρπούς βάρους μεγαλύτερου ή ίσου από 150g και διάμετρο πάνω από 8 cm.

Στην Ελλάδα χώρα προτιμώνται οι μεγαλόκαρπες ποικιλίες και υβρίδια, ολοένα όμως αυξάνει η ζήτηση για τις υπόλοιπες ποικιλίες.

Παρακάτω φαίνονται κάποιες χαρακτηριστικές ποικιλίες ντομάτας.

Ντοματάκι Σαντορίνης

Το ντοματάκι Σαντορίνης είναι προϊόν προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης (ΠΟΠ).
Πρόκειται για μικρόκαρπη ποικιλία τομάτας με μέσο κύκλο ανάπτυξης 80-90 ημέρες. Έχει σχήμα καρπού ελαφρώς πεπλατυσμένο σφαιρικό και βάρος 15-27g.  Ο καρπός έχει έντονες ή ελαφρές πτυχώσεις, οι οποίες είναι πιο έντονες στους καρπούς της βάσης του φυτού.  Έχει βαθύ κόκκινο χρώμα και συνεκτική σάρκα με ελάχιστα υγρά και πολλά σπόρια.

Λόγω του ιδιαίτερου εδαφοκλιματικού περιβάλλοντος της Σαντορίνης έχει μεγάλη αντοχή στην ξηρασία και τις ασθένειες. Έχει γλυκιά με έντονη οξύτητα γεύση. Η σπορά γίνεται απευθείας στον αγρό από τα μέσα Φλεβάρη έως το τέλος του Απρίλη. Η συγκομιδή των πρώιμων καρπών γίνεται αρχές Μαΐου και η κύρια συγκομιδή τέλη Ιουνίου.

Χρησιμοποιείται για σαλάτες, ντοματοπολτό, ντοματοκεφτέδες κ.ά. Μπορεί ακόμα να συνδυαστεί με ζυμαρικά ή ακόμα να γίνει και γλυκό κουταλιού.

Ντομάτες CherryAce 55 VF

Η ποικιλία ντομάτας CherryAce 55 VF είναι μία από τις πιο κοινές ποικιλίες ντομάτας. Προέρχεται από την Ιταλία.  Παράγει μεγάλους καρπούς βάρους 220-250g.  Έχει λεπτή φλούδα και έντονο κόκκινο χρώμα. Έχει ωραία γεύση και είναι ιδανική για σάλτσες, σαλάτες και γεμιστά.

Ντομάτα Αce 55

Η ποικιλία Ace 55 δίνει  μεσαίου μεγέθους κόκκινες ντομάτες, με λεπτή φλούδα και γλυκιά γεύση. Έχουν μεγάλη αντοχή και ανθεκτικότητα στις ασθένειες, την ξηρασία και τα χτυπήματα. Είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη στην Ελλάδα και στις περιοχές της Νότιας Μεσογείου. Χρησιμοποιείται κυρίως σε σαλάτες και γεμιστά.

Nτοματίνια red cherry tomatoes

Τα red cherry είναι ντομάτες με μικρούς και πολύ χυμώδεις στρογγυλούς καρπούς βάρους ως 20g και διαμέτρου 1-1,5cm. Κάθε ταξικαρπία έχει 10-15 καρπούς σαν τσαμπιά. Είναι η πιο διαδομένη ποικιλία για ντοματίνια. Έχουν εξαιρετική γλυκιά γεύση και ανοιχτό κόκκινο χρώμα. Είναι πολύ παραγωγικές ποικιλίες.

Είναι ιδανικές για σαλάτες και σνακ. Χρησιμοποιούνται σε σουβλάκια, κεμπάπ και στην κονσερβοποίηση.

Grape tomatoes

Οι καρποί της ποικιλίας αυτής έχουν το μισό μέγεθος των cherry tomatoes. Έχουν μακρόστενο σχήμα και δεν περιέχουν τόσο νερό.  Διατηρούνται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από τις cherry και είναι πιο ανθεκτικές στη μεταφορά και τη συσκευασία. Χρησιμοποιούνται για σαλάτες και σνακ.

Ντοματίνια Black cherry

Πρόκειται για ποικιλία αμερικάνικης προέλευσης. Οι καρποί της έχουν διάμετρο 1-1,5cm και καφέ-κόκκινο χρώμα. Κάθε ταξικαρπία έχει 10-15 καρπούς σαν τσαμπιά. Έχουν εξαιρετική γλυκιά γεύση και είναι πολύ παραγωγικές. Χρησιμοποιούνται για σαλάτες.

Ντομάτες “βελανίδι”

Έχουν το σχήμα του βελανιδιού. Κάθε ταξικαρπία έχει 10-14 καρπούς. Έχουν εξαιρετική γεύση και χρησιμοποιούνται για σαλάτες, σάλτσες και για κονσερβοποίηση. 

Ντομάτες “Yellow Submarine”

Είναι ποικιλία τύπου cherry. Οι καρποί τους έχουν κίτρινο χρώμα και γλυκιά γεύση. Είναι πολύ παραγωγική ποικιλία Χρησιμοποιούνται για σαλάτες και κίτρινες σάλτσες.

Ντομάτες Pomodoro

Τα πομοντόρια έχουν καρπούς μεγάλους, επιμήκεις, σαρκώδεις, με έντονο κόκκινο χρώμα. Στην Ελλάδα παραδοσιακά καλλιεργούνται οι ποικιλίες “Pomodoro Roma”, που είναι κυρίως βιομηχανική ποικιλία και η “Pomodoro  San marzano”, η οποία είναι ιδανική για οικιακούς λαχανόκηπους. Είναι ιδανικές για σάλτσες. Χρησιμοποιούνται και για σαλάτες.

Βραυρώνα ή Μπατάλα

Πρόκειται για ποικιλία με μεγάλους καρπούς βάρους 350-400g. Έχουν ακανόνιστο σχήμα, λεπτή φλούδα και κατακόκκινο χρώμα (ροζ). Οι ντομάτες της ποικιλίας αυτής έχουν εξαιρετική γεύση και είναι ιδιαίτερα ευπαθείς στη μεταφορά. Βρίσκονται στην αγορά από τον Ιούλιο έως τέλη Οκτωβρίου. Χρησιμοποιείται για σαλάτες και για παρασκευή σάντουιτς.