Η μαγειρική χύτρα ταχύτητας είναι ένα σκεύος που επιτρέπει το γρήγορο μαγείρεμα σε ατμό υπό πίεση.
Το μαγείρεμα σε χύτρα ταχύτητας, όσο περίεργο και να φαντάζει σήμερα, αριθμεί χιλιετίες ζωής. Η πρώτη πλήρως σωζόμενη χύτρα ταχύτητας έχει ηλικία 2.700 χρόνια και βρέθηκε στο Κιλκίς. Και μπορεί το υλικό κατασκευής και η ονομασία παρόμοιων σκευών που χρησιμοποιούσαν στην αρχαιότητα να διαφέρουν από τις σημερινές, κοινή όμως παραμένει και η “τεχνολογία” πίσω από αυτά αλλά και ο τρόπος μαγειρέματος. Έτσι το “κακκάβιον” και ο “πύραυνος” της αρχαίας Ελλάδας αποτέλεσαν του προγόνους της σύγχρονης χύτρας ταχύτητας.
Στη σύγχρονη εποχή, η πρώτη χύτρα ταχύτητας με τη μορφή περίπου που τη γνωρίζουμε σήμερα εμφανίζεται περίπου το 1680 στην Γαλλία από το φυσικό Denis Papin. Από εκείνο το σημείο το σκεύος αυτό εξελίχθηκε και αφού προστέθηκε η βαλβίδα ασφαλείας, το 1915 πήρε το τελικό σχήμα της και την επίσημη ονομασία της, σαν χύτρα ταχύτητας. Από το 1925 και μετά εμπορευματοποιείται η διάθεσή της στην Ευρώπη και περίπου το 1939 φτάνουν στην Αμερική και συγκεκριμένα στη Νέα Υόρκη. Μέχρι τη δεκαετία του 1950 η χύτρα έχει κατακτήσει όλα τα νοικοκυριά φτάνοντας και στην Ελλάδα.
Γιατί το σκεύος αυτό όμως κατέκτησε τόσο γρήγορα όλο το κόσμο;
Το κυριότερο χαρακτηριστικό του μαγειρέματος σε χύτρα, είναι η… ταχύτητα μαγειρέματος. Το κατά 70% γρηγορότερο μαγείρεμα και η εξίσου σημαντική μικρότερη κατανάλωση ενέργειας ήταν οι καθοριστικοί παράγοντες έτσι ώστε να διαδοθεί η χρήση της και να γίνει ένα από τα πιο αγαπημένα σκεύη στην κουζίνα.
Πώς λειτουργεί η χύτρα ταχύτητας;
Η αρχή λειτουργίας της χύτρας ταχύτητας έχει να κάνει με τη φυσική και με τη θερμοκρασία βρασμού του νερού. Το νερό βράζει στους 100 βαθμούς Κελσίου και αυτή είναι η μέγιστη θερμοκρασία που μπορεί να πιάσει καθώς στους 100 βαθμούς αρχίζει και εξατμίζεται. Με το αεροστεγές σφράγισμα που προσφέρει η χύτρα ταχύτητας, δημιουργείται αύξηση της πίεσης λόγω του ατμού μέσα στο εσωτερικό της. Με αυτή την αύξηση της πίεσης που δημιουργείται και σύμφωνα με τους νόμους της φυσικής αυξάνεται και το σημείο βρασμού του νερού. Έτσι μέσα σε μια χύτρα ταχύτητας δημιουργείται ένα περιβάλλον μαγειρέματος πολύ διαφορετικό από αυτό της κατσαρόλας. Ο υδρατμός εγκλωβίζεται μέσα στο σκεύος, αυξάνει η πίεση άρα και η θερμοκρασία του φαγητού. Αποτέλεσμα αυτού είναι το πολύ γρήγορο μαγείρεμα, και μάλιστα στον μισό ή και στο ένα τέταρτο του χρόνου, σε σχέση με μια απλή κατσαρόλα.
Πώς μαγειρεύουμε με την χύτρα ταχύτητας;
Στη χύτρα ταχύτητας μαγειρεύουμε προσθέτοντας τα υλικά της συνταγής και λίγο νερό, πολύ λιγότερο σε σχέση με την ποσότητα που θα προσθέταμε αν μαγειρεύαμε σε απλή κατσαρόλα. Εάν το φαγητό χρειάζεται σοτάρισμα το κάνουμε πριν προσθέσουμε τα υλικά στη χύτρα.
Κλείνουμε το καπάκι και ανάβουμε το μάτι της κουζίνας σε υψηλή θερμοκρασία. Η χύτρα μπαίνει σε διαδικασία δημιουργίας πίεσης. Όταν φτάσει στην κατάλληλη πίεση το εσωτερικό της χύτρας, αρχίζει το…σφύριγμα. Αυτό συμβαίνει γιατί το οξυγόνο διαχωρίζεται, ανεβαίνει στο επάνω μέρος της χύτρας και απελευθερώνεται από τη βαλβίδα ασφαλείας. Στην συνέχεια η χύτρα σφραγίζει και τότε είναι που κατεβάζουμε τη θερμοκρασία στο μάτι της κουζίνας μας. Από εκείνο το σημείο αρχίζουμε και μετράμε χρόνους μαγειρέματος με βάση τις οδηγίες του κάθε κατασκευαστή.
Μόλις περάσει ο προβλεπόμενος χρόνος και ολοκληρωθεί η διαδικασία μαγειρέματος, περιμένουμε να κατέβει η πίεση, να πέσει δηλαδή η ασφάλεια και προχωράμε στο άνοιγμα του καπακιού της χύτρας.
Θετικά στη χρήση της χύτρας ταχύτητας
Η ταχύτητα και η οικονομία είναι τα δύο κύρια οφέλη που προσφέρει η μαγειρική σε χύτρα ταχύτητας. Και η οικονομία προκύπτει καθώς μαγειρεύοντας σε μια χύτρα ταχύτητας ξοδεύουμε ελάχιστη ενέργεια γιατί μόλις πιάσει την επιθυμητή πίεση χαμηλώνουμε το μάτι της κουζίνας στο ελάχιστο.
Ένα άλλο θετικό στη χρήση της χύτρας ταχύτητας είναι το υγιεινό μαγείρεμα. Και παρόλο που κάποιοι ισχυρίζονται ότι οι υψηλές θερμοκρασίες καταστρέφουν τα θρεπτικά συστατικά των υλικών, κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Στην πραγματικότητα τα συστατικά του φαγητού δεν έρχονται σε επαφή με τον αέρα καθώς το οξυγόνο που διαφεύγει μέσω της ασφάλειας στη αρχή του βρασμού. Αποτέλεσμα αυτού είναι όχι απλά να μην αλλοιώνονται τα θρεπτικά συστατικά του φαγητού, αλλά να διατηρούνται καλύτερα.
Επιπλέον το μαγείρεμα στη χύτρα επιφέρει ελάττωση της χρήσης αλατιού, καθώς το μαγείρεμα σε καυτό ατμό ενισχύει τη φυσική γεύση των πρώτων υλών.
Η χύτρα είναι επίσης ιδανική για τη μέθοδο οικιακής κονσερβοποίησης πρώτων υλών.
Κάποια ακόμα θετικά του μαγειρέματος σε χύτρα ταχύτητας είναι ότι δε λερώνεται η κουζίνα καθώς η χύτρα δεν αφήνει υπολείμματα λαδιού, πιτσιλιές και οσμές όπως αφήνουν τα τηγάνια και οι κοινές κατσαρόλες στις εστίες μαγειρέματος. Όπως επίσης ότι λόγω της συγκράτησης της θερμοκρασίας εσωτερικά του σκεύους δεν απελευθερώνονται υδρατμοί που κάνουν το σπίτι να μυρίζει αλλά και αυξάνουν τη θερμοκρασία στο χώρο μαγειρέματος.
Χρόνοι μαγειρέματος σε χύτρα ταχύτητας
Κάποιο ιδανικοί χρόνοι μαγειρέματος είναι οι παρακάτω:
Φρέσκα φασολάκια 2-3΄
Μπρόκολο 2-5′
Πατάτες 5-7′
Ξερά φασόλια 6΄-8΄
Φακές 7-8΄
Ρεβίθια 9-14΄
Μοσχάρι σε κομμάτια 10-20΄ (ανάλογα με την ποσότητα)
Κεφτεδάκια μοσχαρίσια 4-9΄ (ανάλογα με την ποσότητα)
Ολόκληρο κοτόπουλο 20-30΄
Ψάρι ολόκληρο 5-6΄
Είναι επικίνδυνες οι χύτρες ταχύτητας;
Μετά από πολλά χρόνια εξέλιξης, η χύτρα ταχύτητας κάτω πάντα από τη σωστή της χρήση είναι ασφαλής. Οι σύγχρονες χύτρες είναι 100% ασφαλείς και εγγυημένες καθώς διαθέτουν πολλές φορές πάνω από 6 βαλβίδες-ανοίγματα αερισμού που αποτρέπουν τα ατυχήματα. Μια ποιοτική χύτρα από ανοξείδωτο ατσάλι είναι ασφαλής. Παρόλα αυτά, καλό θα είναι να γίνεται συντήρηση στα ελαστικά και στην βαλβίδα κάθε μερικά χρόνια. Επίσης, θα πρέπει να αποφεύγεται το γέμισμα πάνω από τη μέση κυρίως για να να μην μπλοκαριστεί η βαλβίδα σε περίπτωση δημιουργίας αφρού. Σημαντικό είναι επίσης το σχολαστικό καθάρισμα του καπακιού και του λάστιχου μετά από κάθε χρήση.
Σημαντικό για την ασφάλεια είναι και το σωστό μέγεθος της χύτρας. Ανάλογα με την ποσότητα του φαγητού που συνήθως μαγειρεύεται καλό θα είναι να επιλέγετε και το κατάλληλο μέγεθος χύτρας ταχύτητας. Ένας γενικός κανόνας είναι ότι για 2-3 άτομα κατάλληλο μέγεθος είναι τα 6 lt, για 4-5 άτομα τα 8 lt και για έξι άτομα και πάνω τα 10 lt.
Η χύτρα ταχύτητας λοιπόν προσφέρει πολλά οφέλη και στο σύγχρονο μαγείρεμα και για να αναδειχτεί σε ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο στην κουζίνα, αρκεί να χρησιμοποιείται σωστά και να ακολουθούνται οι κανόνες του εκάστοτε κατασκευαστή.
