Φανουρόπιτα: Ιστορία και οι συμβολισμοί των υλικών

Την παραμονή της γιορτής του Αγίου Φανουρίου, είναι έθιμο εδώ και πολλά χρόνια οι νοικοκυρές να φτιάχνουν τη φανουρόπιτα. Παρά το όνομά της, δεν πρόκειται για πίτα με τη συνηθισμένη έννοια. Είναι ένα νηστίσιμο, αρωματικό κέικ χωρίς αυγά και βούτυρο, που έχει ξεχωριστή σημασία στην ελληνική λαογραφία.

Η φανουρόπιτα και οι ιδιότητές της

Πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει τη φράση: «Φτιάξε μια φανουρόπιτα να σου φανερωθεί…» όταν ψάχνουμε απελπισμένα κάτι χαμένο; Αυτό το αρωματικό νηστίσιμο κέικ, θεωρείται από τη λαϊκή παράδοση πως έχει τη «μαγική» ιδιότητα να φανερώνει απολεσθέντα αντικείμενα. Σύμφωνα με τη δοξασία, μπορεί επίσης να φανερώσει την τύχη των ανύπαντρων κοριτσιών ή ακόμα και να βοηθήσει κάποιον να βρει εργασία.

Για να θεωρηθεί επιτυχημένη η φανουρόπιτα, η συνταγή της πρέπει να περιλαμβάνει αυστηρά επτά ή εννέα υλικά – ούτε περισσότερα, ούτε λιγότερα. Εκτός από το αλεύρι και τη ζάχαρη, βασικά υλικά είναι ο χυμός πορτοκαλιού, οι σταφίδες, τα καρύδια, η κανέλα και το γαρύφαλλο. Σε ορισμένα μέρη της Ελλάδας, όπως η Ρόδος, αντί για πορτοκάλι χρησιμοποιούν ημίγλυκο κρασί, ενώ μια παλιά συνταγή από την Καππαδοκία περιλαμβάνει και γλυκάνισο.

Μόλις φτιαχτεί, η φανουρόπιτα προσφέρεται στην εκκλησία για να διαβαστεί, και στη συνέχεια μοιράζεται σε επτά κομμάτια —όσα και τα Ιερά Μυστήρια της Εκκλησίας. Πριν φάει κάποιος το κομμάτι του, πρέπει να πει: «Ο Θεός να συγχωρέσει τη μάνα του Αϊ-Φανουρή.»

Λίγα λόγια για τον Αγ. Φανούριο

Η αλήθεια είναι πως δεν έχουμε ξεκάθαρα ιστορικά στοιχεία για τον βίο του Αγίου Φανουρίου, καθώς η ύπαρξή του αγνοούνταν μέχρι τον 14ο αιώνα μ.Χ., οπότε και ανακαλύφθηκε η εικόνα του στη Ρόδο — νησί στο οποίο είναι και Πολιούχος.

Τα στοιχεία για τη ζωή του είναι ελάχιστα και ακόμη λιγότερα για την οικογένειά του. Το μόνο βέβαιο είναι πως έζησε κατά την περίοδο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, σε εποχή έντονων διωγμών κατά των Χριστιανών. Σύμφωνα με την παράδοση, υπέμεινε δώδεκα μαρτυρικά βασανιστήρια και παρέμεινε σταθερός στην πίστη του μέχρι το τέλος, γι’ αυτό και αγιοποιήθηκε.

Στις αγιογραφίες του, ο Άγιος Φανούριος απεικονίζεται ντυμένος ως στρατιώτης και κρατά πάντα ένα αναμμένο κερί.

Ο λαϊκός μύθος αναφέρει ότι η μητέρα του ήταν τόσο αμαρτωλή, που ο Άγιος παρακάλεσε οι προσευχές των πιστών να απευθύνονται για τη σωτηρία της ψυχής της. Από εκεί προέρχεται και η φράση που συνοδεύει τη φανουρόπιτα: «Ο Θεός να συγχωρέσει τη μάνα του Αϊ-Φανουρή.»

Η μνήμη του Αγίου Φανουρίου τιμάται επίσημα στις 27 Αυγούστου.