Μια αναζήτηση με τη λέξη-κλειδί «φανουρόπιτα», ακόμη και «fanouropita» κατεβαίνουν εκατοντάδες σελίδες στην οθόνη του υπολογιστή μας. Δεκάδες συνταγές, «φανουρόπιτα του Αγίου Όρους», «φανουρόπιτα μοναστηριακή», αλλά και «ευχή» και «προσευχή για φανουρόπιτα» είναι μόνο κάποιες από αυτές. Είναι ιδιαίτερα δημοφιλής ο Aγιος Φανούριος και η φανουρόπιτα, είτε αυτή του Αγίου Όρους, η μοναστηριακή είτε κάποια άλλη παραλλαγή της. Η φανουρόπιτα δεν είναι απλώς ένα νόστιμο παραδοσιακό γλυκό. Η παρασκευή και η προσφορά της, χάρη στην ευχή, συνδέεται και με την εκπλήρωση των ανθρώπινων προσδοκιών.
Μια ευχή για τη φανουρόπιτα είναι αρκετή, ώστε ο Άγιος να μας φανερώσει χαμένα αντικείμενα, πρόσωπα, δουλειά, ακόμα και υγεία. Αλήθεια ή θρύλος, είναι μέρος μιας αθώας ανταποδοτικής σχέσης, ανάμεσα στον Άγιο και τον προσφέροντα. Χάρη στην ετυμολογία του ονόματός του Αγίου και την ευχή, ο άνθρωπος προσφέρει και ο Άγιος Φανούριος, με μια φανουρόπιτα, «φανερώνει». Αυτή είναι η λαογραφική πτυχή του εθίμου. Οι παραδόσεις σχετικά με την ευχή για τη φανουρόπιτα είναι, λιγότερο ή περισσότερο, σε όλους γνωστές. Και όχι μόνο στους Έλληνες. Υπάρχουν πια και ξένοι στην Ελλάδα που γνωρίζουν τις προφορικές παραδόσεις για τη fanouropita.
Η ευχή για τη φανουρόπιτα ως δεσμός ύλης και πνεύματος
Πόσοι, όμως, γνωρίζουν, ότι η ευχή για τη φανουρόπιτα είναι στην πραγματικότητα μια προσευχή; Μια προσευχή, χάρη στην οποία η ευχή για την εκπλήρωση μιας ανθρώπινης επιθυμίας, με αντάλλαγμα μια φανουρόπιτα, αναδεικνύει την πνευματική μας φύση;
Στον Άγιο Φανούριο και την φανουρόπιτα η Ορθοδοξία αφιερώνει μια προσευχή, μια ευχή που ενώνει το υλικό με το πνευματικό. Στην προσευχή για τη φανουρόπιτα προτάσσεται, όπως σε κάθε σχεδόν χριστιανική προσευχή, ο Κύριος Ημών Ιησούς Χριστός. Δεσπόζουσα θέση στην ευχή για τη φανουρόπιτα έχει ο «ουράνιος άρτος», γιατί η φανουρόπιτα δεν είναι παρά ένας «εθιμικός άρτος». Κάθε φανουρόπιτα είναι ένας επιτελεστικός άρτος.
Τι είναι όμως αυτό που επιτελεί η φανουρόπιτα με την ευχή, με την προσευχή της; Προσφέρει πλουσιοπάροχη, αιώνια τροφή, είναι άρτος που χορηγεί με γενναιοδωρία κάθε αγαθό, ό,τι ζητά η ευχή του προσφέροντος. Η φανουρόπιτα ως πνευματική τροφή χορηγείται από τον «αγεώργητο», τον ακαλλιέργητο δηλαδή Ήλιο, που μας προσφέρει το φως, την πηγή της ζωής. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι ο Άγιος Φανούριος αναπαρίσταται στις τοιχογραφίες με ένα κερί αναμμένο, να φωτίζει το δρόμο. Δίνει ως αντίδωρο στην προσευχή για τη φανουρόπιτα ελπίδα στους απελπισμένους, βοήθεια στους αβοήθητους, διασώζοντας τις ψυχές που του απευθύνουν ευχή.
Η συμβολική ανταμοιβή και η ευλογία της φανουρόπιτας
Το ουσιαστικό αντάλλαγμα δεν είναι η υλική ανταμοιβή, η εκπλήρωση μιας επιθυμίας, όσο η ελπίδα που αναπτερώνει την ανθρώπινη ψυχή. Ο Άγιος δε συναλλάσσεται στυγνά με τον άνθρωπο. Η προσευχή για τη φανουρόπιτα είναι προσφορά συμβολική είναι πρόσφορο. Για αυτό η προσευχή ζητά από τον Ιησού να ευλογήσει τον άρτο, τη φανουρόπιτα και τον πιστό που υποβάλλει την ευχή. Το αίτημα υποβάλλεται πρωτίστως για να προσφέρει δόξα στον Ιησού και τιμή στον ένδοξο μεγαλομάρτυρα Φανούριο. Με αυτή την προϋπόθεση είναι πλέον αποδεκτό ο πιστός να ζητήσει χάρη, να πει τη δική του προσευχή για τη φανουρόπιτα. Ο πιστός δεν είναι ζητιάνος, ο Χριστιανός δεν είναι επαίτης. Έχει φροντίσει με τα ανθρώπινα χέρια του να παρασκευάσει τη φανουρόπιτα, να προσφέρει τον «πλακούντα» στα χέρια του Θεού.
Προσφέροντας ένα συμβολικό άρτο με μια προσευχή, ο πιστός πλησιάζει πνευματικά τον Άγιο. Και ο Άγιος, για αντίδωρο στην ευχή για τη φανουρόπιτα, πλησιάζει τον άνθρωπο, χαρίζοντάς του εγκόσμια και υπερκόσμια αγαθά. Και υπόσχεται χαρούμενος να ευφράνει την καρδιά του πιστού, με το να του δείξει – να του φανερώσει – το δρόμο προς τη σωτηρία. Ο πιστός θα προσφέρει και εκείνος αντίδωρο με τη σειρά του. Θα εξακολουθήσει να υμνεί και να δοξάζει, ευφρόσυνα και με αγαλλίαση τον Θεό. Ο πιστός θα συνεχίσει να προσφέρει όχι μόνο τη φανουρόπιτα αλλά και την προσευχή του για τον Ιησού, τη Θεοτόκο και τον Άγιο Φανούριο.
Η προσευχή για τη φανουρόπιτα ως ανθρώπινη ανάγκη
Η ευχή για τη φανουρόπιτα, φανερώνει ότι η προσφορά του εθιμικού άρτου δεν αποβλέπει μόνο σε υλικές ανταμοιβές. Η προσευχή για τη φανουρόπιτα δηλώνει την ανάγκη του ανθρώπου να συνδέσει τον υλικό και τον πνευματικό του εαυτό. Δεν προσφέρει φανουρόπιτα για να πλουτίσει υλικά, κάνει προσευχή για πνευματική φώτιση, υποβάλλει ευχή για ελπίδα. Και δεν ισχύει αυτό μόνο για τον απλό πιστό, η συνθήκη αυτή δεν αφορά μόνο τον μέσο άνθρωπο. Ακόμη και οι μοναχοί του Αγίου Όρους, με τη βαθιά πνευματικότητα αλλά και την κοινή για όλους ανθρώπινη υπόσταση, προσφέρουν φανουρόπιτα, τη μοναστηριακή. Η βαθιά ορθόδοξη πίστη είναι πίστη πνευματική και είναι για όλους κοινή.
Η προσφορά της φανουρόπιτας ως πράξη πίστης και ελπίδας
Με όποια διαδικασία κι αν φτιάχνουμε μια φανουρόπιτα το πιο σημαντικό είναι αυτό ακριβώς: η διαδικασία. Είτε εισακουστεί είτε όχι η ευχή μας, αυτό που θα έχουμε αποκομίσει είναι η διαδικασία. Της προσευχής, της πίστης, της ελπίδας ότι ο Άγιος Φανούριος, σαν Ήλιος, θα μας οδηγήσει σε φωτεινό δρόμο, με ένα κεράκι στο χέρι. Ο Άγιος Φανούριος «θα μας φέξει». Κι εμείς, για αντίδωρο, θα τον γλυκάνουμε με μια φανουρόπιτα.
Εάν θέλετε να μάθετε περισσότερα για τη φανουρόπιτα διαβάστε το άρθρο μου για τη φανουρόπιτα της γιαγιάς.