Ψωμι
Ψωμι, η αρχέγονη τροφή των ανθρώπων
Από τον πρώτο χυλό δημητριακών, έως τα σύγχρονα αρτοσκευάσματα. Το ψωμι είναι μία από τις βασικότερες τροφές του ανθρώπου και ανήκει στις πρώτες επεξεργασμένες. Η ιστορία του είναι πανάρχαια. Ξεκινά σχεδόν από τότε που ο άνθρωπος εξημέρωσε άγριες ποικιλίες φυτών και τα εκμεταλλεύτηκε εντατικά για τη διατροφή του, καλλιεργώντας τα. Τα πρώτα που καλλιέργησε ήταν τα δημητριακά, που στην πορεία τα άλεσε. Τους αλεσμένους καρπούς ανέμειξε με νερό, παρασκευάζοντας έναν πολύ θρεπτικό χυλό, που τον έψησε στον ήλιο.
Η ιστορία του ψωμιού ξεκινά…
Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι είναι βέβαιο, ότι έφτιαχναν ψωμί. Αρχαιολογικά τεκμήρια για την παραγωγή του, εργαλεία και αντικείμενα για την παρασκευή του, το πιστοποιούν. Το νερό του Νείλου, με το οποίο αναμείγνυαν τα αλεσμένα δημητριακά, ήταν πλούσιο σε φυσικές μορφές μαγιάς. Βασικό είδος διατροφής που καταναλωνόταν καθημερινά, το ψωμί είχε και χαρακτήρα θρησκευτικό. Συνόδευε, ως προμήθεια, τους νεκρούς στο ταξίδι τους στον Κάτω Κόσμο, όπως αποκαλύπτουν καρβέλια ψωμιού που έχουν βρεθεί σε αιγυπτιακούς τάφους. Όταν βέβαια οι Αιγύπτιοι ανακαλύπτουν το προζύμι, όλα αλλάζουν στην ιστορία του ψωμιού. Η ανακάλυψη της ζύμωσης έγινε πιθανότατα τυχαία, άνοιξε ωστόσο νέους γευστικούς ορίζοντες.
Οι αρχαίοι Έλληνες περιβάλανε την καλλιέργεια των σιτηρών με μύθους γοητευτικούς.
Η θεά Δήμητρα δίνει το όνομά της στη σπουδαιότερη τροφή για τους ανθρώπους: τα δημητριακά. Τους χαρίζει και το μυστικό της γεωργικής τέχνης. Με εντολή της ο Τριπτόλεμος εφευρίσκει το πρώτο άροτρο. Αυτοί την ευχαριστούν με την προσφορά καρπών στα Θεσμοφόρια και τα Ελευσίνια Μυστήρια.
Και στην ελληνική γλώσσα η λέξη ψωμι έχει τη δική της πολύχρονη ιστορία.
Προέρχεται από το αρχαίο ρήμα ψωμίζω, που σημαίνει τρέφομαι, βάζοντας στο στόμα μικρά κομμάτια. Αλλά και από το ρήμα ψώω/ ψάω, που σημαίνει: τρίβω, αλέθω, λειαίνω. Μαζί με το ψωμί και η λέξη σίτος είναι αρχαιότατη. Έρχεται από τους Μυκηναίους (si-to), επιβιώνει στον Όμηρο και φτάνει στη σύγχρονη ελληνική γλώσσα.
Ανάμεσα στους καρπούς-δώρα της Δήμητρας πρώτος λοιπόν, ήταν ο σίτος (σιτάρι) και δεύτερη η κριθή (κριθάρι). Με την επεξεργασία των σιτηρών δημιουργούνταν τα άλευρα και από εκεί και πέρα οι δεκάδες ποικιλίες ψωμιών των αρχαίων Ελλήνων. Ο Αθήναιος θα καταγράψει 72 είδη, εντούτοις, η παραγωγή του ψωμιού χωριζόταν σε δύο βασικούς τύπους. Ο ένας ήταν η μάζα, κριθαρένιο ψωμί, που φτιαχνόταν στο σπίτι, το ψωμί των φτωχών και των δούλων. Ο άλλος, ο άρτος, ψωμί εκλεπτυσμένο, από σιτάλευρο λεπτοαλεσμένο, με προζύμι ή χωρίς, για πιο εύπορους.
Ο άρτος μάλιστα, αποτελούσε προϊόν κυρίως των αρτοποιών.
Αυτοί πωλούσαν το ψωμι σε πάγκους ή σε ειδικά καταστήματα, όπως και σήμερα. Περίπου στα 171 π.Χ. η τέχνη του αρτοποιού ξεχώρισε από αυτή του μάγειρα, σύμφωνα με μαρτυρία του Πλίνιου. Στην Αγορά μιας μεγάλης πόλης ο αρχαίος καταναλωτής είχε στη διάθεση του να επιλέξει ποικιλίες ψωμιών, σε διάφορα σχήματα και με διαφορετικούς τρόπους ψησίματος. Ψωμιά με αρωματικά και μπαχαρικά, με γάλα, σουσάμι, λάδι, πιπέρι, άνηθο. Ψωμιά τετράγωνα ή στρογγυλά, ψημένα σε σχάρα, στη χόβολη, στα κάρβουνα, σε κλίβανο, σε στάμνα ή και σε καλούπια. Η γαστριμαργική φαντασία των αρχαίων αρτοποιών ικανοποιούσε κάθε ουρανίσκο.
